9 cuốn sách hay về nhân chủng học cùng bạn khám phá nhiều chủ đề như nguồn gốc loài người, tiền sử sơ khai..
30 Giây Nhân Chủng Học
Chính xác thì chúng ta là gì? Điều gì phân biệt loài của chúng ta với tất cả các sinh vật sống khác trên toàn cầu, trong quá khứ và hiện tại? Tại sao con người tạo ra một loạt các nền văn hóa và xã hội như vậy? Và những nỗ lực định hình môi trường sẽ đưa chúng ta đến đâu? Cuốn sách này bao gồm tất cả những gì bạn cần biết về nhân chủng học, từ sự khởi đầu của Người tinh khôn cho đến chủ nghĩa toàn cầu của thế kỷ 21.
30 Giây Nhân Chủng Học khám phá con người qua 50 sự kiện và sáng kiến, giúp bạn hiểu chúng ta đã tiến hóa từ tổ tiên giống tinh tinh thành sinh vật có khả năng phóng tên lửa lên sao Hỏa như thế nào. Bộ não người là thứ phức tạp nhất từng được biết đến trong vũ trụ, cho phép ta sử dụng công cụ và phát triển các công nghệ đáng kinh ngạc phục vụ cho cuộc sống và định hình hành tinh này. Làm người đồng nghĩa với tương tác, và bạn có thể khám phá cách chúng ta tổ chức xã hội, vì sao nghi thức và nghi lễ lại quan trọng đến vậy, và vì sao ta phải phát triển các hệ thống niềm tin đa dạng và phức tạp.
Cuốn sách 30 Giây Nhân Chủng Học là cách nhanh nhất để hiểu ý nghĩa của việc làm người.
Nhân Chủng Học – Khoa Học Về Con Người
Như Augustine đã nhận xét: “Con người ngạc nhiên về biển cả sôi động, về dòng nước chảy, về cảnh quan của bầu trời, nhưng lại quên rằng trong tất cả những điều kỳ diệu ấy thì chính bản thân con người là yếu tố kỳ diệu nhất”. Sự kỳ diệu cơ bản của con người là khả năng sáng tạo; suy nghĩ và đưa ra những phát minh mới.
Con người luôn suy tư về những mục tiêu của mình ngay cả khi nó không mang lại lợi lộc nào mà chỉ làm thỏa mãn tính hiếu kỳ. Những suy tư trên phát triển thành kiến thức, và kiến thức lại phát triển thành năng lực cải tạo thiên nhiên và tác động lên số phận con người.
Nhân Chủng Học, giống như bất cứ một khoa học chuyên ngành nào về hiện tượng thiên nhiên, không chỉ làm thỏa mãn tính ham hiểu biết của con người; mà nó còn là một công cụ giúp con người biết được nhiều hơn về bản chất của mình, để cuối cùng có thể hiểu, nắm bắt và giải quyết những vấn đề ấy như thế nào cho hiệu quả.
Biến Động – Jared Diamond
Bốn chương cuối mô tả những biến cố trong hiện tại và tương lai mà những kết quả vẫn còn là một ẩn số. Bắt đầu phần này với nước Nhật (chương 8), tiếp sau đó liên quan đến Mỹ (chương 9 và chương 10), và cuối cùng là phạm vi toàn thế giới (chương 11).
Cuốn sách kết lại với phần lời bạt sau khi xem xét những nghiên cứu về bảy quốc gia và cả thế giới dưới 12 yếu tố mà ông đưa ra. Và đặt câu hỏi xem liệu những quốc gia có cần đến biến cố để tái sinh đất nước thông qua những cơ hội lớn lao? Liệu các nhà lãnh đạo có những quyết định làm thay đổi lịch sử hay không?
Bảy Nàng Con Gái Của Eva
Câu chuyện mở đầu bằng một sự kiện rất “giật gân”: Ngày 19/9/1991, hai nhà leo núi người Đức phát hiện dưới lớp băng của một ngọn núi thuộc rặng Alps một thi hài đàn ông đã đông cứng. Bên cạnh ông ta là một chiếc rìu kiểu cổ. Một thời gian sau, giới khoa học khám phá ra rằng thi hài ấy không phải của một nhà leo núi nào mất tích cách đó vài năm hay vài chục năm, mà là của một người tiền sử, sống cách chúng ta hơn 5.000 năm. Và còn giật gân hơn nữa là việc tìm ra hậu duệ của “Người Băng”, đó là một phụ nữ đang sống ở Dorset (miền nam nước Anh) ngày nay, cô Marie Mosely.
Sự ly kỳ chưa dừng lại ở đó. Các sự kiện lần lượt được kể tiếp theo trong câu chuyện sẽ dẫn chúng ta tới một kết luận choáng váng: “Gần như mọi người có nguồn gốc châu Âu, cho dù họ có sống ở đâu trên thế giới đi nữa, đều có thể truy theo dòng mẹ đến một trong số bảy người phụ nữ”, được coi như bảy bà “tổ mẫu” của Âu châu.
Người tìm ra cô gái Marie Mosely hậu duệ của “Người Băng” là GS Bryan Sykes. Ông cũng là người đặt tên cho bảy bà thị tổ của châu Âu. Dĩ nhiên, ông là một nhà khoa học nổi tiếng. Ông còn là phóng viên của hãng ITN, và là người viết nên cuốn sách Bảy Nàng Con Gái Của Eva.
Bảy Nàng Con Gái Của Eva sau phần mở đầu gây chú ý, đã tiếp tục với đầy ắp những tình tiết, những câu chuyện ly kỳ hấp dẫn. Bryan Sykes đã kể lại, với một văn phong vui nhộn, hài hước, quá trình các nhà nghiên cứu phỏng đoán, làm thí nghiệm, phân tích … để đi tới những khám phá, phát hiện rất có giá trị, nhưng tưởng như quá sức hiểu với đại đa số công chúng.
Sapiens: Lược Sử Loài Người
Sapiens, đưa chúng ta vào một chuyến đi kinh ngạc qua toàn bộ lịch sử loài người, từ những gốc rễ tiến hóa của nó đến thời đại của chủ nghĩa tư bản và kỹ thuật di truyền, để khám phá tại sao chúng ta đang trong những điều kiện sinh sống hiện tại.
Sapiens tập trung vào các quá trình quan trọng đã định hình loài người và thế giới quanh nó, chẳng hạn như sự ra đời của sản xuất nông nghiệp, việc tạo ra tiền, sự lan truyền của những tôn giáo, và sự nổi lên của những nhà nước quốc gia. Không giống như những quyển sách khác cùng loại, Sapiens đã có một lối tiếp cận liên ngành học, bắc cầu qua những khoảng cách giữa lịch sử, sinh học, triết học và kinh tế theo một lối trước đây chưa từng có. Hơn nữa, lấy cả quan điểm vĩ mô và vi mô, Sapiens không chỉ đề cập đến những gì đã xảy ra và tại sao, mà còn đi sâu vào việc những cá nhân trong lịch sử đó đã cảm nhận nó như thế nào.
Homo Deus: Lược Sử Tương Lai
Homo sapiens có phải là một dạng sống siêu đẳng, hay chỉ là một tay đầu gấu địa phương? Làm thế nào con người lại tin rằng họ không chỉ đã kiểm soát thế giới, mà còn mang lại ý nghĩa cho nó? Công nghệ sinh học và trí thông minh nhân tạo đe dọa loài người ra sao? Sinh vật nào có thể kế thừa loài người, và tôn giáo mới nào sẽ được sản sinh?
Với giọng kể cuốn hút và mới lạ, Harari sẽ dần gợi mở và trả lời những câu hỏi trê, nhờ phân tích chi tiết những luận điểm gây nhiều tranh cãi: chủ nghĩa nhân đạo là một dạng tôn giáo, thứ tôn giáo tôn thờ con người thay vì thần thánh; sinh vật là thuật toán… ông vẽ ra một viễn cảnh tương lai khi Sapiens thất thế và Dữ liệu giáo trở thành một hình mẫu.
HOMO DEUS còn bàn sâu hơn về các năng lực mà con người đã tự trang bị để sinh tồn và tiến hóa thành một giống loài ngự trị trên trái đất, để rồi chính trong tiến trình hoàn thiện và nâng cấp các năng lực ấy chúng ta sẽ bị truất quyền kiểm soát bởi một sinh vật mới, mang tên Homo Deus.
Thế Giới Một Thoáng Này
Trong cuốn sách Thế Giới Một Thoáng Này, bạn đọc sẽ nhận ra một nhà sử học lớn có thể làm rõ các mối quan hệ giữa những Homo sapiens đầu tiên và phiên bản hôm nay của loài này; và một nhà kể chuyện lớn có thể làm cho các mối quan hệ kia trở nên sống động. David Christian làm được cả hai, và Thế Giới Một Thoáng Này là cuộc du hành – từ kỷ nguyên hái lượm sơ khai qua kỷ nguyên nông nghiệp phát triển để đến kỷ nguyên hiện đại ngày nay, hay “Thời đại thế Nhân sinh” – (Anthropocene, Paul Crutzen), một kỷ nguyên thú vị nhất nhưng cũng rối rắm nhất, ẩn chứa nhiều hiểm nguy chưa từng có cho con người và hành tinh.
Hãy bước vào Thế Giới Một Thoáng Này – và cởi bỏ hết thành kiến cho rằng cái gì cũ là buồn tẻ. Độc giả sẽ cảm nhận một ý thức mới về cuộc trường chinh của Homo sapiens và về quê hương của chúng ta trước một cục diện mới mà chúng ta, dù ý thức hay không, là những thành viên tích cực trong đó. Cũng như trong thuyết tương đối rộng của Einstein, hành tinh xanh cũng không phải là sân khấu để Homo sapiens diễn tuồng một cách độc lập. Cả hai chung cuộc cùng tồn tại hay cùng biến mất.
Súng, Vi Trùng Và Thép
“Bàn tay của diễn trình lịch sử từ 8.000 năm trước vẫn đang đè nặng lên chúng ta.”
Cuốn sách giải thích vì sao các nền văn minh Á – Âu (bao gồm cả Bắc Phi) lại tồn tại được, cũng như đã chinh phục các nền văn minh khác, cùng lúc ông bác bỏ các lý thuyết về sự thống trị của các nền văn minh Á –Âu dựa trên trí tuệ, đạo đức hay ưu thế di truyền. Jared Diamond lập luận rằng, sự khác biệt về quyền lực và công nghệ giữa các xã hội loài người có nguồn gốc từ sự khác biệt về môi trường, trong đó sự khác biệt này được khuếch đại không ngường. Qua đó, ông giải thích tại sao Tây Âu, chứ không phải các nền văn minh khác trong thế giới Á – Âu như Trung Quốc, lại trở thành các thế lực thống trị
Mục đích của cuốn sách này là cung cấp một lược sử về tất cả mọi người trong khoảng 13.000 năm trở lại đây. Câu hỏi đã khiến tôi viết ra cuốn sách này là: tại sao lịch sử đã diễn ra trên mỗi châu lục một khác? Nếu như câu hỏi này lập tức khiến bạn nhún vai cho rằng bạn sắp phải đọc một luận văn phân biệt chủng tộc thì, xin thưa, không phải vậy. Như bạn sẽ thấy, những lời đáp cho câu hỏi này tuyệt không bao hàm những sự khác biệt về chủng tộc. Cuốn sách này tập trung truy tìm những lý giải tối hậu và đẩy lùi chuỗi nhân quả lịch sử càng xa bao nhiêu càng tốt bấy nhiêu.
Hình Ảnh Nhân Loại
Nhân chủng học là một ngành học phản ánh bản thân thế giới này – một thế giới đang thay đổi mỗi lúc một nhanh. Nội dung sách không giới hạn trong các vấn đề đã được định hình trong các thập kỷ trước mà bao gồm tất cả các biến chuyển đang diễn ra khắp nơi và tác động đến những con người, nơi chốn và cả những chủ đề nằm trong truyền thống nghiên cứu của ngành.
Dựng lên một tấm gương vĩ đạ i- phản chiếu trọn vẹn hình ảnh nhân loại, ngành nhân chủng học tự thân đã mang tính nhân văn cao nhất trong các ngành học thuật vì nó luôn tôn trọng tính đa dạng của con người bằng cách nghiên cứu các nền văn hóa khác để có thể nhận ra điện mạo bản thân mình, dân tộc mình rõ hơn.
Bạn đọc có dịp tiếp cận phần minh họa cho các vấn đề được đề cập trong mỗi chương bằng những bài “Đọc thêm” súc tích, có thể bổ sung và gợi mở cho cái nhìn về những vấn đề nhân chủng học liên quan với thế giới đa văn hóa hiện nay.
