12 cuốn sách hay về dịch thuật giúp bạn học cách dịch giữa các ngôn ngữ khác nhau, từ ngữ pháp cơ bản đến các chủ đề nâng cao.
Dịch Thuật Và Tự Do
”Tri thức là sức mạnh”. Tri thức là nền tảng phát triển của xã hội. Nhận định này từ lâu đã được thừa nhận như một chân lý. Nhưng khi bước chân vào hội nhập thế giới, người trẻ Việt Nam bỗng thấy mình trắng tay trước di sản trí tuệ của nhân loại. Trước bối cảnh đó, không còn cách nào khác là phải nhanh chóng đưa tinh hoa tri thức thế giới về khoa học, kỹ nghệ, kinh tế, xã hội, giáo dục, văn hóa… về thông qua việc biên dịch những cuốn sách chuyên ngành tốt nhất ra tiếng Việt.
Kinh nghiệm của Nhật Bản cho thấy, việc hiện đại hóa nước Nhật đã được bắt đầu bởi việc biên dịch các sách khoa học và triết học phương Tây ra tiếng Nhật, khởi đi từ nửa sau thế kỷ XVII và kéo dài từ đó đến nay. Nếu không có cuộc dịch thuật này, nước Nhật đã không thể hiện đại hóa thành công và phát triển thành cường quốc được cả thế giới ngưỡng mộ.
Với cách trình bày khoa học nhưng đơn giản cho các vấn đề chuyên môn, cùng một văn phong trong sáng, nhiều chỗ gần gũi như văn nói, Dịch Thuật Và Tự Do không khô khan và đi quá sâu vào những lãnh vực liên quan (như các lý thuyết ngôn ngữ học, thuyết nữ quyền), nhưng vẫn giúp bạn đọc nhìn rõ ra thế giới dịch thuật một cách toàn diện – bao gồm: dịch văn chương, dịch tin tức và báo chí, dịch âm thanh và hình ảnh cho phim, thuyết cảm ý trong dịch nói và dịch viết, phân biệt dịch chuyên ngành và không chuyên ngành, đạo đức dịch thuật…, cùng những vẫn đề hiện còn tranh cãi và cần tìm hiểu của nó. Phần thư mục tương đối chi tiết ở cuối sách có thể thỏa đáp nhu cầu tra cứu mở rộng của người đọc.
Nhập Môn Nghiên Cứu Dịch Thuật
Nhập môn nghiên cứu dịch thuật là một tài liệu giáo khoa cung cấp một cái nhìn toàn cảnh về những đóng góp chủ chốt trong lĩnh vực nghiên cứu dịch thuật
Munday dành mỗi chương sách cho một lý thuyết và áp dụng ngay vào các văn bản cụ thể để thử thách giá trị và tác dụng của lý thuyết ấy. Các văn bản này được chọn từ nhiều ngôn ngữ khác nhau như Pháp, Đức, Tây Ban Nha, Ý…và đều có bản dịch tiếng Anh đi kèm.
Ông cũng phân tích nhiều loại văn bản: sách du lịch, sách dạy nấu ăn cho trẻ em, tiểu thuyết Harry Potter, Kinh Thánh, trích đoạn tiểu thuyết…và cả một bài diễn văn của Nghị viện Châu Âu.
Mỗi chương sách đều có những phần chính như sau:
- Liệt kê các khái niệm chính sẽ đề cập đến trong chương
- Giới thiệu một hoặc vài lý thuyết
- Các văn bản minh họa kèm theo bản dịch
- Tóm tắt chương
- Các ý tưởng thảo luận và các bài tập nên làm
Luyện Dịch Tiếng Anh Thương Mại
Trong thế giới kết nối ngày nay, tiếng Anh ngày càng trở nên quan trọng hơn trong nhiều lĩnh vực. Người biết tiếng Anh sẽ tự tin hơn trong giao tiếp và có nhiều triển vọng thăng tiến hơn trong công việc.
Quyển Luyện Dịch Tiếng Anh Thương Mại sẽ chỉ cho người đọc cách dịch một số văn bản và từ viết tắt tiếng Anh thường gặp.
Luyện Dịch Văn Chương Anh – Mỹ
Văn học thế giới có những tác phẩm vượt thời gian, không gian. Để có được cú đúp “vượt” ấy, “văn tài – văn tình” của các nhà văn đã tạo được tương tác thuận chiều không chỉ với độc giả cùng thế hệ mà còn với cả đời sau mà các nhà văn Anh – Mỹ như W. Faulkner, E. Hemingway, Irwin Shaw, W. S. Maugham, … đã đạt được. Nếu là người thích văn chương, chắc bạn đã đọc những tác phẩm đã được dịch sang tiếng Việt của các nhà văn ấy. Qua những tác phẩm này, ta thấy được những nét tinh tế về tâm lý, triết lý sống, những dục vọng… trong cuộc sống thông qua ngôn từ đậm chất văn chương.
Thế nhưng dịch thuật là nghệ thuật chuyển đổi và sắp xếp ngôn từ mới (thứ hai) dựa vào nguyên tác sẽ có nhiều cách dịch khác nhau. Sách này vừa cung cấp nguyên tác vừa gửi đến bạn một cách dịch để dễ dàng so sánh và đối chiếu để tìm ra cái đẹp, cái chính xác của tác phẩm dịch.
Ngoài ra, bộ sách cũng giúp cho các sinh viên chuyển ngữ về kỹ năng dịch thuật và thuận lợi trong việc thảo luận hoặc bình luận và các nhân vật trong tác phẩm.
Phương Pháp Dịch Anh – Việt
Dịch thuật là một việc rất khó khăn đối với người học tiếng Anh. Nó đòi hỏi phải nắm vững rất nhiều về văn phạm, cấu trúc câu, cách dùng từ chính xác…
Ngoài ra, người học cần phải đọc nhiều để biết văn phong người Anh hoặc người Mỹ thường dùng.
Do sự khác biệt giữa hai nền văn hóa, nên khi dịch từ tiếng Anh (source language) sáng tiếng Việt (target language) có những điểm khác biệt. Chẳng hạn như câu:
“He was born in 1995” Ta không thể dịch bám theo cấu trúc trên là: “Anh ta bị sinh năm 1995”. Người Việt không có thói quen dùng thể bị động như thế này.
Hoặc câu: “He likes drinking strong tea” (Anh ta thích uống trà đậm)
Người Anh quan niệm “strong tea” là do mức độ đậm đặc của trà, còn người Việt quan niệm “trà đậm” là do màu sắc của trà. Do đó ta không thể dịch là “trà mạnh” hoặc “dark tea”
Một điểm khác khó dịch trong tiếng Anh là các câu thành ngữ, khi dịch ta phải kiếm những từ tương đương trong tiếng Việt. Chẳng hạn như câu: “He drinks like a fish” (ông ra uống rượu như hũ chìm)
Trong phạm vi quyển sách này, xin đưa ra một vài phương pháp luyện dịch hầu giúp các học viên biết được những điều căn bản trong dịch thuật. Kế đến, là phân bài tập luyện dịch gồm nhiều lĩnh vực khác nhau, học viên sẽ làm quen với các thuật ngữ trong mỗi lĩnh vực.
Thực Hành Phiên Dịch Anh-Việt Việt-Anh
Là một phiên dich viên, trước hết chúng ta phải biết được những ưu điểm và khuyết điểm của mình. Vì tiếng mẹ đẻ của chúng ta là tiếng Việt và đó cũng là ngôn ngữ giao tiếp hàng ngày nên khả năng sử dụng và xử lý tiếng Việt có lẽ không thành vấn đề, đồng thời khả ngăng truyền đạt ý nghĩ, tư tưởng tương đối không gặp khó khăn nhiều.
Đây chính là ưu điểm của chúng ta trong công việc phiên dịch. Ngược lại, tiếng Anh là ngoại ngữ của chúng ta, trong quá trình học có thể chúng ta không nắm vững các quy tắc ngữ pháp, ngữ điệu, cách phát âm và từ vựng v.v… nên đây có lẽ là khuyết điểm của chúng ta. Do đó, một phiên dịch viên phải cố gắng tiếp thu càng nhiều tri thức về tiếng Anh càng tốt.
Ngoài ra, chúng ta còn phải tận dụng cơ hội đặt mình vào những tình huống nói tiếng Anh thực tế, thực hành nói những câu tiếng Anh có cách diễn đạt khác nhau, để khi thật sự làm công việc phiên dịch, chúng ta có thể có phản ứng nhanh.
Kỹ Năng Nghề Phiên Dịch
Cuốn sách gồm sáu phần, phần đầu tìm hiểu khái quát về nghề phiên dịch; những phần sau là hướng dẫn về phương pháp luyện dịch, về hành trang chuẩn bị cho các công đoạn trước, trong và sau buổi dịch; phần cuối là những chia sẻ trong nghề từ chính câu chuyện của tác giả. Nội dung sách được viết theo hình thức hỏi – đáp, đưa ra vấn đề và giải đáp ngắn gọn, súc tích.
Đây là cuốn sách bổ ích dành cho những ai có mong muốn và định hướng theo nghề dịch.
Những Con Ngựa Thồ
Những Con Ngựa Thồ được đặt theo cụm từ “những con ngựa thồ văn chương” mà Puskin sử dụng để chỉ những người dịch thuật văn chương. Trong cuốn sách 400 trang này, tác giả – dịch giả Thúy Toàn đã đưa ra phác thảo chân dung của 50 dịch giả mà ông “quen biết, có dịp giao tiếp gần gũi trong công việc, có nhiều ấn tượng ghi giữ trong tâm khảm”. Với những kinh nghiệm trong nghiệp “thồ văn chương”, ông “đã rắp tâm tìm hiểu kĩ để trau dồi tay nghề, học hỏi kinh nghiệm các bậc tiền nhân, cũng như những tâm gương sáng ở chính những người bạn nghề”, “ghi chép lại những thấy hay, có ý nghĩa, âu cũng hi vọng có chút gì để lại cho đời”.
Bên Lề Sách Cũ
Những cuốn sách của Cụ Vương Hồng Sển luôn cho thấy một cốt cách học giả uyên bác, nghiêm cẩn, song, cũng rất bình dị, tự tại trong phần việc của một độc giả yêu thích và sống hết mình vì sách. Độc giả thế hệ hôm nay có thể hiểu rõ hơn về quan điểm sống cũng như cốt cách của Cụ thông qua nhiều ấn phẩm quý giá, chẳng hạn như Bên lề sách cũ
Bằng việc đọc – phê phán, Cụ Vương Hồng Sển đã chỉ ra rất nhiều sơ suất, qua loa trong việc biên khảo, dịch thuật của nhiều người trong chốn học giới, trong đó, có cả những tên tuổi bấy lâu được coi khả tín, đứng tên trên những công trình quan trọng.
Cụ vui vẻ tự nhận đó là việc “câu cua”: “Có câu ví: “Hãy cho bền chí câu cua, dầu ai câu chạch câu rùa mặc ai!” Và nghề “câu cua” của tôi là thu mót từ tập sách, cuốn sách bày bán bên lề, và “câu cua” cũng là lối viết bên lề tờ sách, miễn đừng đụng chạm?”
Cụ Vương dành phần lớn dung lượng cuốn Bên lề sách cũ để bàn luận về các địa danh bị phiên âm, diễn giải sai trong những cuốn sách quan trọng về Nam kỳ. Đó là sự “tá hoả tam tinh” trước những bản dịch Nam kỳ lục tỉnh địa dư chí (Lê Quang Định soạn, Thượng Tân Thị dịch), Gia Định thành thông chí của sử gia Trịnh Hoài Đức (do Tu Trai và Nguyễn Tạo dịch) và cả cái sai do sự thiếu xác minh ở cuốn sử mới Lịch sử nội chiến ở Việt Nam từ 1771 đến 1802 của Tạ Chí Đại Trường…
…
Có câu ví “Hãy cho bền chí câu cua, Dầu ai câu chạch câu rùa mặc ai!”. Và nghề “câu cua” của tôi là thu mót từ tập sách, cuốn sách bày bán bên lề, và “câu cua” cũng là lối viết bên lề tờ sách.
… Đọc sách cho nhiều nhưng đọc rồi quên hết thì bổ ích vào đâu và bổ ích cho ai? Sách dạy khôn, đọc lắm cũng nhàm. Biết mà không trao lại người khác thì cái hiểu biết kia chẳng hóa ra vô dụng? Vậy xin ghi thêm mấy hàng nầy. Là của riêng thâu lượm bấy lâu nay, cũng thuộc loại bên lề sách cũ
Vương Hồng Sển
Luyện Kỹ Năng Dịch Tiếng Anh Báo Chí
Dịch tiếng Anh là một trong những kỹ năng khó nhất trong các kỹ năng ngoại ngữ. Để dịch tiếng Anh một cách hiệu quả, người cần phải thường xuyên tăng cường sự hiểu biết, trau dồi ngoại ngữ cũng như củng cố vốn tiếng Việt của mình.
Quyển sách “Luyện Kỹ Năng Dịch Tiếng Anh Báo Chí” này được biên soạn nhằm giúp bạn đọc có thêm tài liệu để trau dồi khả năng dịch tiếng Anh của mình và áp dụng một cách hiệu quả trong công việc.
Từ Điển Tiếng Lóng Mỹ Việt
Có thể nói đây là quyển từ điển hiện đại nhất thuộc loại này theo như tác giả Bùi Phụng khẳng định ở Lời nói đầu.
Từ Điển Tiếng Lóng Mỹ Việt với hơn 10.000 mục từ và 20.000 ví dụ minh họa bao gồm những thành ngữ thông dụng của nhiều thành phần được sử dụng tại Mỹ, quyển từ điển sẽ là công cụ thiết thực giúp độc giả Việt Nam – những người đã và đang học tiếng Anh – thấu đáo và tự tin hơn trong dịch thuật lẫn giao tiếp với người nước ngoài.
Thực Hành Biên Dịch Hiệu Quả
Quyển sách này giới thiệu phương pháp biên dịch hiệu quả, xuất phát từ nghiên cứu lý thuyết dịch, và đặc biệt là kinh nghiệm giảng dạy, biên phiên dịch của tác giả. Do mục đích chính là tập trung vào thực hành kỹ năng, phần lý thuyết sẽ không được thảo luận.
Quyển sách trình bày các phương pháp thực hành biên dịch từ đơn giản đến phức tạp, vận dụng cấu trúc câu và các điểm ngữ pháp trong dịch thuật, dịch cụm từ cho đến câu phức hợp, áp dụng đảo ngữ và hình thức nhấn mạnh, biên dịch từ một đoạn văn ngắn cho đến cả một bài văn.
